Referendum demokratik mexanizmlərdən biri olub, xalqın birbaşa iradəsini ifadə etmək üçün keçirilən səsvermə prosesidir. Hüquqi konteksdə referendum, qanunvericilik və ya siyasi əhəmiyyətli bir məsələ ilə bağlı qərarın qəbul edilməsi üçün seçicilərin birbaşa iştirakını təmin edən prosesdir. Bu üsul demokratik idarəetmə sistemlərində xalqın hakimiyyətin formalaşmasında və qərarların qəbul edilməsində iştirakını təmin etmək məqsədi daşıyır.
Referendumun əsas hüquqi xüsusiyyəti onun məcburi və ya məsləhət xarakteri daşımasıdır. Məcburi referendumda qəbul edilən qərar hüquqi qüvvəyə malik olur, yəni müvafiq qanun və ya qərarın həyata keçirilməsi üçün icbari xarakter daşıyır. Məsləhət referendumunda isə nəticələr qərar qəbul edən orqanlar üçün tövsiyə xarakterlidir.
Hüquqi sistemlərdə referendum, adətən, konstitusiyaya dəyişikliklərin edilməsi, ərazi məsələləri, suverenliklə bağlı qərarların qəbulu və ya mühüm ictimai məsələlərə dair qərarların təsdiqi üçün tətbiq olunur. Referendumun təşkili və keçirilməsi qaydaları hər bir ölkənin konstitusiyası və qanunvericiliyi ilə tənzimlənir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 3-cü maddəsində göstərilmişdir ki, Azərbaycan xalqı öz hüquqları və mənafeləri ilə bağlı olan hər bir məsələni referendumla həll edə bilər. Bu maddədə həmçinin yalnız referendum yolu ilə həll edilən məsələlərin dairəsi müəyyənləşdirilmiş, buraya Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının qəbul edilməsi və ona dəyişikliklər edilməsi, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədlərinin dəyişdirilməsi aid edilmişdir. O cümlədən göstərilmişdir ki, vergilər və dövlət büdcəsi, amnistiya və əfv etmə və seçilməsi, təyin edilməsi və ya təsdiq edilməsi müvafiq olaraq qanunvericilik və (və ya) icra hakimiyyəti orqanlarının səlahiyyətlərinə aid edilmiş vəzifəli şəxslərin seçilməsi, təyin edilməsi və ya təsdiq edilməsi məsələləri ilə əlaqədar referendum keçirilə bilməz.
Konstitusiyanın 151-ci maddəsinə görə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələr ilə referendumla qəbul edilən aktlar arasında ziddiyyət yarandıqda referendumla qəbul edilən aktlar tətbiq edilir.
