Yaşamaq hüququ heç bir ayrı-seçkilik qoyulmadan hər kəs malikdir və o, fərdləri qanunsuz həyatdan məhrum edilmədən qoruyur. Həmçinin, bu hüquq müharibə və ya digər fövqəladə hallarda əməl olunmasından geri çəkilməyə yol verilməyən dörd hüquqdan biridir.
Yaşamaq hüququnun təmini ilə əlaqədar dövlətlər neqativ və pozitiv öhdəliklər daşıyırlar. Neqativ öhdəlik tələb edir ki, dövlətlər insanı həyatdan qanunsuz məhrum etməkdən çəkinsinlər. Pozitiv öhdəliklər isə dövlətlərə yurisdiksiyalarında olan hər kəs üçün dövlətin daxili sistemində yaşamaq hüququnun pozuntularına qarşı hərtərəfli müdafiəni təmin edən müvafıq qanunlar, səmərəli cinayət mühakimə icraatı sisteminin mövcudluğunu təmin etmək tələbini qoyur.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 27-ci maddəsində dövlətə silahlı basqın zamanı düşmən əsgərlərinin öldürülməsi, məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmünə əsasən ölüm cəzasının tətbiqi və qanunla nəzərdə tutulmuş digər hallar istisna olmaqla, hər bir şəxsin yaşamaq hüququ toxunulmaz olaraq təsbit edilmişdir. 1998-ci ildən Cinayət Məcəlləsində ölüm cəzası yer almasa da, Konstitusiyada müstəsna cəza tədbiri kimi ölüm cəzası, tam ləğv edilənədək, yalnız dövlətə, insan həyatına və sağlamlığına qarşı xüsusilə ağır cinayətlərə görə qanunla müəyyən edilə bilməsi nəzərdə tutulur.
Qeyd edək ki, 2023-cü ilin martın 8-də “İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Konvensiyanın ölüm cəzasının bütün hallarda ləğvinə dair 13 nömrəli Protokolu imzalanıb. Beləliklə, müvafiq ölkədaxili ratifikasiya prosesi yekunlaşdıqdan sonra Azərbaycan Respublikası ölüm cəzasını tamamilə, o cümlədən müharibə dövründə və ya qaçılmaz müharibə təhlükəsi zamanı törədilmiş cinayətlərə görə qadağan etməklə bağlı beynəlxalq öhdəlik götürmüş olacaqdır.
Beynəlxalq hüquqda yaşamaq hüququ Ümumi İnsan Hüquqları Bəyannamənin 3-cü, “İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Konvensiyanın 2-ci maddəsi, “Mülki və siyasi hüquqlar haqqında” Beynəlxalq Paktın 6-cı maddəsi ilə təsbit olunmuşdur.
