Hər bir insan təhsil almaq hüququna malikdir. Təhsilin ən azı ibtidai və orta səviyyələrdə pulsuz olması nəzərdə tutulur. İbtidai təhsilin icbari və pulsuz olmadığı dövlətlər belə hər kəs üçün təhsili təmin etmək üçün fəaliyyət planı hazırlamağı öhdəsinə götürür.  

Azərbaycan Respublikasında dövlət hər bir vətəndaşın təhsil alması üçün müvafiq şəraitin yaradılmasına təminat verir və təhsilin hər hansı pilləsindən, səviyyəsindən və formasından məhrum edilməsinə yol vermir. Bu hüququn həyata keçirilməsində istənilən əsaslara görə ayrı-seçkilik qadağandır.

Hamının texniki və peşə təhsili almaq, həmçinin, qabiliyyəti əsasında ali təhsil almaq imkanı olmalıdır. Dövlət orta ixtisas təhsilində və ali təhsilin hər bir səviyyəsində qanunvericiliyə uyğun olaraq təhsilalanların yalnız bir dəfə pulsuz təhsil almaq hüququnu təmin edir. Həmçinin, maddi vəziyyətindən asılı olmayaraq, istedadlı şəxslərin təhsilini davam etdirməsinə, sosial müdafiəyə ehtiyacı olanların təhsil almasına dövlət tərəfindən şərait yaradılır.

Azərbaycan Respublikasında təhsilin əsas məqsədi dövləti qarşısında öz məsuliyyətini dərk edən, xalqının milli ənənələrinə və demokratiya prinsiplərinə, insan hüquqları və azadlıqlarına hörmət edən, vətənpərvərlik və azərbaycançılıq ideyalarına sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən vətəndaş və şəxsiyyət yetişdirmək, müasir təfəkkürlü və rəqabət qabiliyyətli mütəxəssis-kadrlar hazırlamaqdır.

Təhsil hüququ ilə bağlı müddəalar Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 42-ci maddəsi, “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, həmçinin, “İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında” Beynəlxalq Paktın 13 cə 14-cü maddələri, “Uşaq hüquqları haqqında” Konvensiyanın 28-ci maddəsində əks olunmuşdur.

Hər kəsin təhlükəsiz yaşamaq hüququ vardır. Qanunda nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, şəxsin həyatına, fiziki və mənəvi sağlamlığına, mülkiyyətinə, mənzilinə qəsd etmək, ona qarşı zor işlətmək qadağandır.

Dövlət yurisdiksiyası daxilində olan şəxslərin həyatını təhlükədən qorumaq məqsədilə lazımi tədbirlər görmək üçün pozitiv öhdəlik daşıyır. Pozitiv öhdəliklər isə dövlətlərə hər kəs üçün dövlətin daxili sistemində yaşamaq hüququnun pozuntularına qarşı hərtərəfli müdafiəni təmin edən müvafıq qanunlar, səmərəli cinayət mühakimə icraatı sisteminin mövcudluğunu təmin etmək tələbini qoyur.

Dövlət sənaye və ya ekoloji fəlakətlər də daxil olmaqla təhlükəli fəaliyyət sahələri, əhalinin həssas qruplarından olan şəxslərə göstərilən tibbi xidmət və qayğı kontekstində, həmçinin azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin həyatının təhlükəsizliyinə qəsd edən cinayətlərdən müdafiəyə təminat verir.

Dövlətin, xüsusən də hüquq-mühafizə orqanlarının şəxsin həyatının təhlükəsizliyini qorumaq vəzifəsi mütləq zərurətdən irəli gələn güc və odlu silah tətbiqi üçün məhdud şərtləri müəyyən edən müvafiq beynəlxalq standartlara uyğun hüquqi və inzibati çərçivələr yaratmağı tələb edir. Dövlət bu hüququ təmin etmək üçün preventiv(qabaqlayıcı), qoruyucu və cəza tədbirləri müəyyən edir.

Təhlükəsiz yaşamaq hüququ ilə bağlı müddəalar Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 31-ci maddəsində, Cinayət Məcəlləsinin 18-ci fəslində, habelə, Ümumi İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 3-cü, “İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Konvensiyanın 2-ci, 3-cü və 5-ci maddə, “Mülki və siyasi hüquqlar haqqında” Beynəlxalq Paktın 6-cı maddəsində təsbit olunmuşdur.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 64-cü maddəsinə əsasən, heç kəs bir cinayətə görə təkrarən məhkum edilə bilməz. Azərbaycan Respublikası demokratik dəyərlərə, qanunun aliliyinə və ədalətə əsaslanan dövlət quruculuğu yolunu seçərək insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsini öz ali məqsədi elan etmişdir. Hüququn hamılıqla qəbul edilmiş eyni hüquq pozuntusuna görə təkrar cəza ola bilməz (non bis in idem) prinsipini ifadə edən bu konstitusiya normasının mənasına uyğun olaraq, əvvəllər törətdiyi cinayətə görə məhkum edilmiş şəxsin həmin cinayətə görə təkrarən məhkum edilməsi qadağan edilir. Bu o deməkdir ki, bir şəxs eyni cinayətə görə təkrar olaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə və cəzalandırıla bilməz. Həmçinin, həmin hüquq öz konstitusion-hüquqi təbiəti baxımından məhdudlaşdırıla bilməz. Mahiyyət etibarı ilə adıçəkilən hüquq realizə olunmağına və təminatına münasibətdə həm qanunvericiyə, həm də təqsirləndirilən şəxsi cinayət məsuliyyətinə cəlb edən və ona cəzanın növünü və həddini müəyyən edən hüquqtətbiqedicilərə istiqamətlənmişdir. Belə ki, qanunvericilik əlaqədar normalar qəbul edərkən və ya mövcud normalarda hər hansı dəyişikliklər edərkən sözügedən hüququn mövcudluğundan və mahiyyətindən irəli gələn məsələləri nəzərə almalıdır. Eyni qaydada hüquqtətbiqedicilər (hakim və digər vəzifəli şəxslər) normanın düzgün realizəsi üçün vəzifələrini düzgün yerinə yetirməlidirlər.

Bir əmələ görə təkrar məhkum edilməmək və ya cəzalandırılmamaq hüququ Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq hüquqi aktlarda da ifadə olunmuşdur. Belə ki, “İnsan hüquqları və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında” Avropa Konvensiyasının 7 saylı Protokolunun 4-cü maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən, heç kəs hər hansı dövlətin qanunlarına və ya cinayət-prosessual normalarına müvafiq olaraq artıq bəraət aldığı və ya məhkum edildiyi cinayətlərə görə, həmin dövlətin yurisdiksiyası çərçivəsində cinayət qaydasında təkrar məhkum edilə və ya cəzalandırıla bilməz.

Tətil hüququ – kollektiv və fərdi əmək mübahisələrini həll etmək məqsədilə işçilərin (işçinin) müvəqqəti olaraq öz əmək funksiyasının icrasından tam və ya qismən könüllü imtina etmək hüququdur. Hər kəsin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə tətil etmək hüququ var. İşəgötürən tərəfindən təhlükəsiz əmək şəraiti təmin edilmədikdə və bununla əlaqədar sağlamlığı və ya həyatı üçün təhlükə olduqda, işçi əmək funksiyasının icrasından imtina və müəyyən olunmuş qaydada təkbaşına tətil elan edə bilər. Bu halda işçi hər hansı məsuliyyət daşımır və həmin əmək mübahisəsi müəyyən olunmuş qaydada həll edilir. İşçilərin təqsiri olmadan müəssisələrdə və ya bilavasitə iş yerlərində əməyin mühafizəsi qaydalarının pozulması nəticəsində işin dayandırıldığı müddətdə onların iş yeri, vəzifəsi (peşəsi) və orta əməkhaqqı saxlanılır.

Əmək müqaviləsi əsasında işləyənlərin tətil etmək hüququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda məhdudlaşdırıla bilər. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrində  xidmət edən hərbi qulluqçular və mülki şəxslər tətil edə bilməzlər.

Kollektiv əmək mübahisəsi yarandığı vaxtdan işçilərin və ya həmkarlar ittifaqları təşkilatlarının tətil etmək hüququ əmələ gəlir. Əgər tərəflər mübahisənin həllinin dinc üsullarından istifadə edəcəkləri barədə razılığa gəlmişlərsə,  lakin bu üsullarla kollektiv əmək mübahisəsinin həllinə nail olunmadıqda tətilə yol verilir.

İş fəaliyyətini davam etdirən işçilərin əmək funksiyasını yerinə yetirmələrinə mane olmadan, tətilçilər iş yerində və ya bilavasitə müəssisənin yaxınlığında sərbəst toplaşaraq danışıqların gedişini müzakirə etmək, mitinqlər və digər kütləvi tədbirlər keçirmək hüququna malikdirlər. İşçilərin sərbəst toplaşmaq hüququ müvafiq qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydalara əməl edilməklə həyata keçirilir.

 Qanunla müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla, lokaut (kollektiv əmək mübahisələri zamanı yerinə yetirilməsi işəgötürənin istehsal, iqtisadi və maliyyə imkanlarına uyğun olmayan kollektiv tələblərlə, onun hüquqlarını və mənafeyini pozmaq cəhdi ilə keçirilən qanunsuz və əsassız tətillərin qarşısını almaq məqsədilə onun və ya mülkiyyətçi tərəfindən müəssisənin fəaliyyətinin müvəqqəti dayandırılması barədə elan) qadağandır.

Tətil hüququ “İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında” Beynəlxalq Paktın 8-ci maddəsində, Avropa Sosial Xartiyasının 6-cı maddəsinin 4-cü bəndində, Beynəlxalq Əmək Təşkilatının müvafiq sənədlərində öz əksini tapmışdır.

Hər kəsin təqsirsizlik prezumpsiyası hüququ vardır. Cinayətin törədilməsində təqsirləndirilən hər bir şəxs, onun təqsiri qanunla nəzərdə tutulan qaydada sübuta yetirilməyibsə və bu barədə məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü yoxdursa, təqsirsiz sayılır.

Şəxsin təqsirli olduğuna əsaslı şübhələr varsa, onun təqsirli bilinməsinə yol verilmir. Azərbaycan Respublikası Cinayət -Prosessual Məcəlləsinin müddəalarına uyğun surətdə müvafiq hüquqi prosedur daxilində ittihamın sübuta yetirilməsində aradan qaldırılması mümkün olmayan şübhələr təqsirləndirilən şəxsin (şübhəli şəxsin) xeyrinə həll edilir. Eyni ilə cinayət və cinayət-prosessual qanunlarının tətbiqində aradan qaldırılmamış şübhələr də təqsirləndirilən şəxsin xeyrinə həll olunmalıdır.

Cinayətin törədilməsində təqsirləndirilən şəxs özünün təqsirsizliyini sübuta yetirməyə borclu deyildir. İttihamı sübuta yetirmək, şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin müdafiəsi üçün irəli sürülən dəlilləri təkzib etmək vəzifəsi ittiham tərəfinin üzərinə düşür.

Şəxsin cinayət törətməkdə təqsirli olmasına dair məhkəmə qərarı mülahizələrə əsaslana bilməz və işə aid biri digərinə kifayət qədər uyğun gələn mötəbər sübutların məcmusu ilə təsdiq olunmalıdır. Ədalət mühakiməsi həyata keçirilərkən qanunu pozmaqla əldə edilmiş sübutlardan istifadə oluna bilməz.

Təqsirsizlik prezumpsiyası şəxsin səlahiyyətli məhkəmə qarşısında cinayət mühakiməsindən kənar təqsirli hesab olunmasını istisna edir. Bu mənada, təqsirsizlik prezumpsiyası obyektiv hüquqi vəziyyəti əks etdirməklə, təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb olunmuş və ya cinayət törətməkdə şübhəli bilinən şəxsi vaxtından əvvəl cinayət törətməkdə təqsirli bilinməkdən qoruyur. Sözügedən təminatın məzmunu cinayət prosessual münasibətlərin tənzimlənməsinə, gələcəkdə isə cinayət-hüquqi münasibətlərin qurulması və həyata keçirilməsinə təsir edir. Bundan başqa, təqsirsizlik prezumpsiyası hər kəsin şərəf və ləyaqətinin təminatlarından biri kimi çıxış edir.

Qanuna müvafiq olaraq təqsiri sübuta yetirilməmişdən əvvəl cinayət törətməkdə ittiham olunan şəxsə aid vəzifəli şəxsin çıxışı onun təqsirli olduğu barədə fikri əks etdirdikdə təqsirsizlik prezumpsiyası pozulmuş olur. Məhkəmənin özü tərəfindən qabaqcadan belə fikrin ifadə olunması təqsirsizlik prezumpsiyası ilə ziddiyyət təşkil edir

Təqsirsizlik prezumpsiyası hüququ “İnsan Hüquqları haqqında Ümumi Bəyannamə”nin 11-ci maddəsində, “Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt”ın 14-cü maddəsində, “İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Avropa Konvensiyasının 6-cı maddəsindəöz əksini tapmışdır.